Sukces z misją dla Zdrowia Publicznego - rozmowa z Pawłem Koczkodajem

Przedstawiamy wywiad z mgr. Pawłem Koczkodajem, Ambasadorem Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem w Polsce z nominacji Association of European Cancer Leagues w Brukseli, specjalistą zdrowia publicznego, edukatorem zdrowotnym, absolwentem kierunku Zdrowie Publiczne Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz doktorantem w Zakładzie Biofizyki i Fizjologii Człowieka WNoZ WUM. 
Mgr Paweł Koczkodaj jest także absolwentem studiów podyplomowych z zakresu prawa medycznego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz studiów podyplomowych nowoczesna promocja w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Abiturientem Alpbach Summer School European Health Care and Social Systems in Transition (Austria). Stypendystą Alpbach Scholarship Programme w 2016 i 2017 r. (Austria). Dotychczas zawodowo związanym głównie z Ministerstwem Zdrowia, a także z Pracownią Prewencji Pierwotnej w Centrum Onkologii w Warszawie. Członkiem loży ekspertów portalu Polityka Zdrowotna. Współautorem publikacji "12 sposobów na zdrowie", opracowanej na podstawie czwartej - najnowszej - edycji Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. 

Dominika Robak: Panie Pawle, dlaczego zdecydował się Pan podjąć studia na Wydziale Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego?

Paweł Koczkodaj: Jeśli chodzi o moje początki związane ze studiami, dość długo zastanawiałem się, jaką ścieżkę naukową wybrać. Uzyskane na maturze wyniki pozwoliły mi dostać się na różne kierunki studiów medycznych i niemedycznych. Nie ukrywam, że zawsze marzyłem, żeby studiować biologię, na którą zresztą się dostałem. Finalnie wybrałem jednak zdrowie publiczne na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Dlaczego? Nawet obecnie, w Polsce jest to kierunek studiów stosunkowo nowy, kilka lat temu - tym bardziej. Pomyślałem, że po ukończeniu studiów będzie na mnie czekało dużo ciekawej pracy – teraz mogę przyznać sobie sam rację -  nie myliłem się. Po przejrzeniu programu studiów wiedziałem, że to coś dla mnie. Duża interdyscyplinarność kierunku była dla mnie zachętą, ponieważ oprócz zagadnień związanych stricte z medycyną, studia oferowały zajęcia np. z promocji zdrowia, profilaktyki onkologicznej, prawa medycznego czy komunikacji medialnej, czyli z dziedzin, które bardzo mnie interesowały i nadal interesują. Oczywiście nie bez znaczenia była również renoma, jaką cieszy się Warszawski Uniwersytet Medyczny.

DR: Jak wspomina Pan początki studiów?

PK: Zarówno początki studiów, jak i całe studia wspominam świetnie! Nauczyłem się wielu przydatnych rzeczy, poznałem mnóstwo interesujących osób – mówię tutaj zarówno o wykładowcach, jak i koleżankach, i kolegach ze studiów. Poznałem osoby, z którymi mam kontakt do tej pory, myślę, że to przyjaźnie na całe życie. W ramach studiów odbyłem również praktyki studenckie w Ministerstwie Zdrowia, co zaowocowało późniejszą, kilkuletnią pracą w tej instytucji.

DR: Co skłoniło Pana do rozwijania swoich zainteresowań w obszarze zdrowia publicznego?

PK: Myślę, że zadziałało tutaj wiele czynników, przede wszystkim chodzi o ludzi, których spotykałem na swojej drodze i którzy potrafili zainteresować mnie różnymi tematami. Miałem do czynienia z osobami, które dopingowały mnie do rozwoju, w obszarze zdrowia publicznego, ale także w innych dziedzinach nauki. Muszę tutaj wymienić przede wszystkim pana prof. Jacka Przybylskiego – Kierownika Zakładu Biofizyki i Fizjologii Człowieka WUM oraz panią dr hab. Annę Badowską-Kozakiewicz, adiunkta w tymże Zakładzie. Dzięki możliwości rozwoju naukowego, jaką otrzymałem i mam nadal w Zakładzie, mogłem realizować różne projekty naukowe, uczestniczyć w konferencjach czy współpracować ze świetnymi naukowcami. Podczas swojej pracy zawodowej spotykałem również wielu wspaniałych ludzi – jak np. pan prof. Marian Zembala - którzy inspirowali mnie i wspierali w realizacji nowych projektów.

DR: Jakie problemy zdrowia publicznego są Panu najbliższe?

PK: To bardzo szeroki temat. Jak na specjalistę zdrowia publicznego przystało, w obszarze moich zainteresowań znajduje się naprawdę wiele zagadnień. Oczywiście część z nich traktuję bardziej hobbystycznie, inne są tematami wiodącymi w moim życiu naukowym i zawodowym. Problematyka, która jest mi szczególnie bliska to prewencja pierwotna nowotworów – dokładniej rzecz biorąc – poprawa jej efektywności; ponadto zmiany trendów epidemiologicznych nowotworów oraz efektywna komunikacja w promocji zdrowia. Jeśli chodzi o problemy bardziej szczegółowe, to mam na myśli te związane z czynnikami ryzyka oraz czynnikami protekcyjnymi w raku piersi, włącznie z leczeniem raka piersi oraz wszystkim tym, co jest związane z biologią tego nowotworu.

Z drugiej strony, bardzo interesują mnie tematy związane z polityką zdrowotną w naszym kraju. Staram się być na bieżąco z wszelkimi zmianami dotyczącymi ustaw zdrowotnych – bardziej dla własnej wiedzy. W ostatnim czasie śledziłem losy ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami korzystania z solarium. Jest to bardzo wyczekiwana ustawa, która jest już podpisana przez Prezydenta RP. Tym samym, od początku przyszłego roku, osoby poniżej 18 roku życia nie będą mogły korzystać z solariów, będzie obowiązywał zakaz reklamy takich usług, natomiast łamanie przepisów ustawy będzie groziło wysoką grzywną.

DR: Zdecydował się Pan kontynuować swój rozwój naukowy, podejmując studia doktoranckie w Zakładzie Biofizyki i Fizjologii Człowieka Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jakiej tematyki dotyczą Pana badania naukowe? Jaką problematykę podejmuje Pan w swojej pracy doktorskiej?

PK: Zarówno tematyka badań związanych z moją pracą zawodową, a także ze studiami doktoranckimi dotyczy szeroko pojętej prewencji pierwotnej nowotworów. Obecnie jestem zaangażowany w wiele projektów naukowych związanych z tym problemem. Chciałbym tu wymienić przede wszystkim Projekt PURE - duży, międzynarodowy projekt, koordynowany przez Population Health Research Institute w Kanadzie. Badanie prowadzone jest w wielu krajach na świecie i mówiąc bardzo skrótowo dotyczy wpływu określonych czynników ryzyka na zdrowie badanych kohort, w tym na występowanie nowotworów. Oprócz tego, w ostatnim czasie, wraz z kolegami z Centrum Onkologii w Warszawie, zakończyłem realizację projektu badawczego - "Analiza ekspercka polityki zdrowotnej, ograniczającej palenie tytoniu w Polsce w kontekście realizacji celów i zadań Strategii Walki z Rakiem w Polsce w latach 2015-2024 – badanie Delphi". Projekt został wyróżniony w konkursie Onkogranty, organizowanym przez Polską Ligę Walki z Rakiem. W najbliższym czasie będziemy prezentować raport z badania szerszemu gronu odbiorców.

Jeśli chodzi o pracę doktorską, można powiedzieć, że moje badania opierają się na czterech filarach, połączonych tematem raka piersi występującego wśród kobiet w wieku około i pomenopauzalnym. Pierwszy z tych filarów to część dotycząca biologii raka piersi, częstości występowania poszczególnych jego typów we wspomnianej grupie wiekowej, opcji leczenia, rokowań etc. Ponadto dwa kolejne filary to częstość występowania oraz umieralność na raka piersi wśród kobiet w wieku 45+ w Polsce i na świecie. Ostatni z filarów dotyczy profilaktyki czynników ryzyka, edukacji, postaw oraz samoświadomości kobiet 45+ odnośnie tej choroby. Mogłoby się wydawać, że na temat raka piersi zostało powiedziane już wszystko – jest to choroba, o której dość dużo mówi się w debacie publicznej czy w mediach – jednak chciałbym podkreślić, że tak nie jest. Dobrze poznaliśmy jedynie kilka czynników, które bez wątpienia zwiększają ryzyko choroby, są to np. mutacje genetyczne, spożywanie alkoholu, nadwaga i otyłość czy długotrwałe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, jednak ciągle nie znamy ostatecznej odpowiedzi, co powoduje raka piersi. W tej sytuacji bardzo istotną kwestią jest edukacja na temat tych dobrze poznanych czynników ryzyka oraz czynników protekcyjnych, a także odnośnie badań przesiewowych.

DR: Z czym wiąże się Pana rola Ambasadora Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem w Polsce? Jakie zadania realizuje Pan, pełniąc tę funkcję?

PK: Dzięki nominacji Association of European Cancer Leagues jestem oficjalnym promotorem zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem w Polsce. Moim głównym zadaniem, w ramach pełnienia obowiązków, jest promocja zaleceń EKWzR w kraju, ale także za granicą. W związku z tym, od momentu wyboru, uczestniczę w dużej liczbie spotkań i wydarzeń mających na celu promocję zaleceń EKWzR. Przygotowuję wykłady, seminaria, materiały informacyjne, prowadzę akcję informacyjną w social mediach. W ostatnim czasie byłem również zaangażowany w organizację konferencji "Od genetyki do profilaktyki w onkologii" w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, podczas której prezentowałem informacje na temat Kodeksu. Staram się też utrzymywać zainteresowanie mediów regionalnych i ogólnopolskich treściami EKWzR, tak, aby dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców, w związku z czym, biorę udział w różnego rodzaju nagraniach i audycjach.

Obecnie, wraz z ambasadorami z innych krajów, przygotowujemy międzynarodowy projekt mający na celu popularyzację EKWzR, jednak o szczegółach będę mógł mówić dopiero po jego ostatecznym zatwierdzeniu przez komitet sterujący.

DR: Jest Pan jednym z autorów publikacji "12 sposobów na zdrowie. Europejski Kodeks Walki z Rakiem. IV Edycja". Jak doszło do powstania tego projektu? Jakie zalecenia się w nim znalazły? Na które, zdaniem Pana, zasady profilaktyki nowotworowej należy zwrócić szczególną uwagę?

PK: Publikacja "12 sposobów na zdrowie" została opracowana przez zespół Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii w Warszawie, na podstawie IV edycji Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. Wszystkie zalecenia, które znalazły się w publikacji opierają się o rzetelne dowody naukowe i wieloletnie badania. Autorom przyświecał cel opracowania broszury, która w zrozumiały i prosty sposób (bez użycia specjalistycznego języka i zwrotów) będzie pokazywała, jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworów. Z reakcji odbiorców możemy wywnioskować, że cel został osiągnięty, ponieważ 12 sposobów na zdrowie zostało bardzo dobrze przyjęte.

W 2017 roku minęło 30 lat od wydania I edycji EKWzR. Oczywiście, wraz z rozwojem wiedzy na temat prewencji pierwotnej nowotworów, forma Kodeksu zmieniała się – obecnie mamy 12 zaleceń. Chciałbym podkreślić, że przestrzeganie wszystkich zaleceń jest istotne – naukowo udowodniono, że nawet 50% zachorowań na nowotwory jest możliwe do uniknięcia dzięki przestrzeganiu rekomendacji EKWzR. Zachęcam do odwiedzenia strony www.12sposobownazdrowie.pl, gdzie bezpłatnie można pobrać broszurę. Ponadto prowadzona jest wysyłka publikacji w formie papierowej – zgłoszenia można wysyłać na adres: kodeks@coi.pl.

DR: Jako edukator zdrowotny i Ambasador EKWzR, uświadamia Pan społeczeństwo, w jaki sposób zapobiegać chorobom nowotworowym, m.in. uczestnicząc w różnego rodzaju wydarzeniach naukowo-społecznych. Ostatnio, w ramach XXI Festiwalu Nauki w Warszawie, był Pan jednym z prowadzących wykład, pt.: "Jak uchronić się przed rakiem?", natomiast w ramach I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej "Komunikacja w medycynie", organizowanej na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, wziął Pan udział w sesji studenckiej, prezentując "Edukację na temat czynników ryzyka w raku sutka wśród kobiet w wieku około i pomenopauzalnym 45+"; był Pan również ekspertem w Wielkim Teście TVP, dotyczącym profilaktyki onkologicznej. Pana działalność w zakresie prewencji pierwotnej nowotworów jest bardzo szeroka. W jakich okolicznościach będzie można spotkać Pana w najbliższym czasie?

PK: Nadal aktywnie będę promował EKWzR, więc będzie można mnie spotkać podczas wielu wydarzeń związanych z publikacją „12 sposobów na zdrowie", o których na bieżąco będą pojawiały się informacje, m.in. na fanpage’u 12 sposobów na zdrowie w portalu Facebook. Ponadto w przyszłym semestrze będę prowadził na naszej Uczelni fakultet pt. "Profilaktyka chorób nowotworowych", na który serdecznie zapraszam studentów. Oczywiście planuję również prezentacje wyników moich prac na konferencjach naukowych krajowych i zagranicznych.

DR: Bierze Pan udział także w licznych konferencjach i szkoleniach zagranicznych. Które doświadczenie międzynarodowe najbardziej wpłynęło na Pana rozwój naukowy?

PK: Największy wpływ na moją dalszą drogę naukową i zawodową miały studia w Finlandii. Dzięki temu doświadczeniu przekonałem się, jak wygląda w praktyce zdrowie publiczne w krajach skandynawskich. Zdobyłem wiele cennych umiejętności i wiedzy, które wykorzystuję do dzisiaj. Oprócz tego, bardzo cennym doświadczeniem są konferencje organizowane przez Association of European Cancer Leagues. Na jednym z takich spotkań, odbywającym się w Kopenhadze, poznałem Dr Chrisa Wilde’a – Szefa Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer – IARC), z którym miałem okazję rozmawiać na temat realizacji zaleceń EKWzR w Polsce. Obecnie jestem także w trakcie bardzo ciekawego szkolenia prowadzonego przez Yale University w Stanach Zjednoczonych, dotyczącego wachlarza zagadnień związanych z rakiem piersi.

DR: Jakie Pana zdaniem są wyzwania dla zdrowia publicznego w Polsce?

PK: Patrząc przez pryzmat moich zainteresowań naukowych oraz pracy, uważam, że jednym z większych wyzwań zdrowia publicznego w Polsce jest podejmowanie działań na rzecz zahamowania i obniżania zapadalności na nowotwory złośliwe. Obecnie, w przypadku większości rodzajów nowotworów, obserwujemy wzrost liczby zachorowań, podczas gdy umieralność w dużej mierze została już zahamowana lub spada. W związku z tym, że jestem wielkim orędownikiem edukacji, wierzę, że cel ten może być osiągnięty, właśnie między innymi poprzez edukację zdrowotną, przy pomocy Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. Przyglądając się także od dłuższego czasu, większym i mniejszym kampaniom społecznym na rzecz zdrowego stylu życia, zaczynam również dochodzić do wniosku, że przeprowadzenie efektywnej kampanii, dającej do myślenia, zostającej w pamięci i naprawdę wpływającej na zmianę zachowań zdrowotnych, jest wielkim wyzwaniem zdrowia publicznego w Polsce.

DR: Poza kierunkiem Zdrowie Publiczne Wydziału Nauki o Zdrowiu WUM, ukończył Pan studia z zakresu prawa medycznego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz studia w zakresie nowoczesnej promocji w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W jaki sposób udało się Panu połączyć tak szerokie zainteresowania?

PK: Fascynację prawem medycznym zaszczepiła we mnie pani dr Anna Augustynowicz z Zakładu Zdrowia Publicznego WUM, która prowadziła bardzo ciekawe zajęcia o takiej samej nazwie. Ta tematyka zainteresowała mnie do tego stopnia, że podjąłem decyzję o rozpoczęciu studiów podyplomowych na Uniwersytecie Warszawskim. Zdobyta wiedza okazała się bardzo przydatna w zawodowej sferze mojego życia. Z kolei ukończenie studiów dotyczących nowoczesnej promocji w Szkole Głównej Handlowej okazało się dla mnie ogromną pomocą w planowaniu i przeprowadzaniu różnego rodzaju działań promujących zdrowie – jak np. opracowanie strategii komunikacji dla publikacji "12 sposobów na zdrowie". Te z pozoru odległe kierunki studiów doskonale łączą się w jedną całość z moim dotychczasowym wykształceniem, a także działalnością naukową.

DR: Co poradziłby Pan przyszłym specjalistom zdrowia publicznego?

PK: Kandydatom i obecnym studentom zdrowia publicznego poradziłbym, aby od samego początku studiów szukali obszarów swoich zainteresowań i podążali w ich kierunku w sensie naukowym lub/i zawodowym. Uważam, że w czasie studiów warto również angażować się w działalność naukową i studencką, co jest bardzo rozwijające i pomaga patrzeć na różne zagadnienia bardziej kompleksowo – szczególnie w przypadku przyszłych specjalistów zdrowia publicznego ma to ogromne znaczenie i wartość.

Wywiad przeprowadziła Dominika Robak – Specjalista ds. promocji Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

ip

fot. Marcin Kołaczek