Metafizyka dwugłowego cielęcia Autor sztuki: Stanisław Ignacy Witkiewicz

Witkacy napisał Metafizykę dwugłowego cielęcia w roku 1921. Siedem lat wcześniej razem z Bronisławem Malinowskim udał się w podróż do Australii i Papui-Nowej Gwinei, gdzie jako fotograf miał być odpowiedzialny za dokumentację badań etnologicznych prowadzonych przez przyjaciela. Z Polski uciekał przed sobą samym i przed Europą, której kulturę uważał za umierającą. Wyjazd na Antypody miał przynieść Witkacemu ukojenie. Jednak – czego zapewne żałował – nigdy nie przestał być udręczonym, nowoczesnym, białym człowiekiem. Na stary kontynent wrócił jeszcze w tym samym roku.

W kontekście Metafizyki właśnie nowoczesny, biały człowiek jest niczym tytułowe dwugłowe cielę. Na bliskim Witkacemu Podkarpaciu narodziny dwugłowego cielęcia były od dawien dawna traktowane jako zapowiedź kryzysu. Po 280 dniach ciąży, w wyniku której najczęściej pojawiało się tylko jedno młode, przychodziło na świat monstrum. Traktowane jako uosobienie zła, tajemnicze zwierzę budziło szczególne zainteresowanie. Potwór z czterema oczami szybko zdychał, pozostawiając po sobie zdeformowane ciało i ekonomiczną dziurę. Na kolejnego żywiciela rodziny trzeba było czekać przynajmniej następne dziewięć miesięcy.

A zatem już sam tytuł tekstu Witkacego Metafizyka dwugłowego cielęcia wskazuje, że jego głównym tematem będzie w takim samym stopniu potworność życia, co monstrualność śmierci i okoliczności, w jakich się ona wydarza. Potworów i monstrów nie da się usunąć z ludzkiego świata. Każda próba ich ostatecznego wydalenia kończy się niepowodzeniem. Wracają z jeszcze większą uporczywością i nieludzką wręcz siłą.

Akcja spektaklu ma miejsce w Papui-Nowej Gwinei (Port Moresby) i w Australii (Sydney oraz pustynia w okolicach Karlgoorlie). Rodzice Karmazyniella, głównego bohatera „Metafizyki”, przeprowadzili się tam wiele lat temu, zostawiając bez sentymentu upadającą Europę. Jednak funkcjonowanie na peryferiach okazało się równie wykańczające. Na naszych oczach próbują po raz ostatni i za wszelką cenę przejąć kontrolę nad życiem. Dzieje się tak dlatego, że ich świat umarł, a zasady, jakie w nim obowiązywały, zostały – także przez nich samych – podważone.

Karmazyniello jest reprezentantem pierwszego pokolenia, które przyszło na świat w egzotycznej scenografii. Towarzyszą mu: Ludwik i Mirabella Parvis oraz Jack Daniels. To oni walczą z hipokryzją rodziców, wierząc w możliwość stworzenia nowej struktury społecznej, budowanej w oparciu o papuaskie wzorce. Mając świadomość bycia kulturowym śmieciem, bronią własnej tożsamości. Tożsamości monstrum. Przecież rodzina jest bagnem, z którego w końcu trzeba się wydostać, nawet za cenę śmierci.

Łukasz Wojtysko, dramaturg