Sensacyjne odkrycie konspiracyjnych dokumentów

W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego zostały odkryte dokumenty dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego. To jeden z największych odnalezionych po 1989 r. zbiorów źródeł dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego 1939-1945. Dokumenty zostały odkryte przez pracowników Katedry Konserwacji Drewna Zabytkowego na Wydziale Technologii Drewna SGGW.

Uroczystość przekazania dokumentów archiwalnych Narodowych Sił Zbrojnych odbędzie się w Muzeum SGGW 3 marca (we wtorek) o godzinie 12.00, przy ul. Nowoursynowskiej 161 w Warszawie. Ze względów konserwatorskich dokumenty będzie można oglądać tylko w dniu uroczystości.
 
Dokumenty znajdowały się w skrytkach umieszczonych w drewnianej szafie biurowej, należącej obecnie do zbiorów Muzeum Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Odkrycie umożliwił demontaż konstrukcji mebla podczas prac konserwatorskich. Drewniana szafa biurowa o wysokości nieco ponad 1.50 m, zamykana z przodu żaluzją, należała w okresie okupacji do wyposażenia gabinetu profesora Franciszka Staffa (1885 - 1966, brata poety Leopolda Staffa), specjalisty w dziedzinie ichtiobiologii, rektora SGGW w latach 1944 - 1947. Po przeprowadzce Uczelni z historycznej siedziby przy ulicy Rakowieckiej do nowego kampusu znajdującego się na Ursynowie, wyposażenie gabinetu znalazło się na Wydziale Nauk o Zwierzętach. W 2006 roku zostało przekazane do zbiorów tworzącego się Muzeum Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Szafa, jak wynika z zachowanego w odnalezionej dokumentacji rachunku, została zakupiona w Warszawie dnia 29 kwietnia 1944 r. Można przypuszczać, iż zakupienie jej pod koniec kwietnia 1944 r. było podyktowane przemyślaną decyzją umieszczenia w niej schowka. Podobnie, złożenie w niej archiwum należy wiązać ze zmianą w dniach 22 i 23 kwietnia 1944 r. na stanowisku Komendanta Głównego NSZ. Funkcję tę objął wówczas ppłk. Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski, wcześniej m.in. Komendant Podokręgu Mazowsze Północ ZWZ.

Szafę zakupiono dla firmy Zieliński przy ul. Królewskiej 33 w składzie mebli W. Stokowski i S-ka przy ul. Królewskiej 6. Mebel posiadał dwie skrytki. Pierwszą zlokalizowaną u podstawy, w przestrzeni przeznaczonej do zasuwania drewnianej żaluzji. Drugą umieszczono w zwieńczeniu szafy.

Na podstawie analizy dokumentacji można powiedzieć, że jest to główna część archiwum Dowództwa NSZ z lat 1942-1944. W sumie zbiór liczy ponad 4500 stron, z czego 2425 stron samych dokumentów. Pozostała reszta to prasa, ulotki, broszury i opracowania.

Najstarsze dokumenty pochodzą z 1.I.1942 r. i 15.XII.1942 r., zaś najmłodszy z poranka 1 sierpnia 1944 r., kiedy to ukryto archiwum.

Wśród dokumentacji zachował się bogaty zestaw archiwaliów dotyczących akcji scaleniowej NSZ i AK oraz związanych z tym podziałów w szeregach NSZ - korespondencja z dowództw, sprawy konfliktów pomiędzy oddziałami NSZ i AK w terenie. Zachowały się również zeszyty kasowe z pokwitowaniami, spisami wpłat, rachunkami i dowodami wypłat.

Duży segment dokumentacji jest poświęcony rozpracowaniu działalności Komunistów. Są wśród nich: opracowania, notatki informacyjne dotyczące rozpracowania ugrupowań komunistycznych - PPR, wykaz ilościowy komunistów w poszczególnych powiatach przygotowany przez wywiad NSZ - 1.XI.1943 r.; sprawozdanie na temat komuny z powiatu miechowskiego.

Wśród dokumentów możemy wymienić nie tylko wytworzone przez NSZ i AK, ale również inne struktury i organizacje konspiracyjne oraz polityczne, ugrupowania narodowe, a także podległe im formacje: Rady Jedności Narodowej; Krajowej Reprezentacji Politycznej; Stronnictwa Narodowego; Organizacji „Polska Niepodległa"; Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej z okresu II-VI.1944 r.; Obozu Narodowo-Radykalnego; Komitetu Odsieczy Lwowa - biuletyny, korespondencja i odezwy; KG Narodowej Organizacji Wojskowej; OW Związku Jaszczurczego; Obozu Narodowego.

Ukrywanie dokumentów w czasie wojny, Powstania, jak i później było przyjętą procedurą pracy konspiracyjnej. Często sytuacja i działania wojenne wymuszały nagłe ukrywanie dokumentacji. Większość ze skrytek została opróżniona po wojnie na skutek działań organów MBP, a także przez samych żołnierzy podziemia. Wiele dokumentów nieświadomie zniszczono.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w różnego rodzaju skrytkach odnalazło się szereg ważnych zbiorów archiwalnych Polskiego Państwa Podziemnego. Większość z nich trafiła do AAN.

ip
fot. sxc