Walizka Autor sztuki: Małgorzata Sikorska-Miszczuk

„Walizka” to sztuka o uzdrawianiu.
Wszystko, co mamy w sobie – bagaż wspomnień, często niechcianych - istnieje i żyje w nas, czy tego chcemy czy nie. Możemy nigdy naszej „walizki” nie otworzyć i żyć w wiecznej połowiczności i niepełności.
„Walizka” to historia pojedynczego człowieka, który odcina się od części siebie, choć jest to część jego własnej tożsamości.
Ta sztuka dotyczy też obszaru pamięci społecznej – nie chcemy odkrywać prawdy, otwierać walizki pełnej bolesnych wspomnień.
„Walizka” jest o wierze w uzdrawiająca moc prawdy.
Małgorzata Sikorska-Miszczuk

- Czy to prawda, że Walizkę zainspirowała prawdziwa historia?

Tak, kilka lat temu przeczytałam artykuł o Francuzie Michel Leleu, który na poświęconej Zagładzie wystawie w Paryżu rozpoznał walizkę swego ojca, Pierre’a Levi. Była to walizka wypożyczona ze zbiorów Muzeum w Oświęcimiu, jedna z trzech zachowanych francuskich walizek. Michel Leleu w czasie wojny ukrywał się z matką pod zmienionym nazwiskiem w alpejskim regionie Savoie, a ojciec ukrywał się w Avinionie. Pierre Levi został aresztowany w 1943 r .i wysłany przez obóz w Drancy do Oświęcimia, gdzie zginął. Michele Leleu przetrwał wojnę i pozostał już przy zmienionym nazwisku. Dopiero odkrycie walizki ojca spowodował kardynalną zmianę w jego życiu, wrócił do swojego nazwiska, usiłował też sprawić, aby walizka została już we Francji. Ciąg dalszy tej historii był niezmiernie ciekawy, gdyż powstał spór, do kogo należy walizka, skoro znalazł się spadkobierca? Do Polski, do Francji czy do syna? To fascynujący wątek, na pewno temat na sztukę, ale mnie to akurat nie interesowało.
W tym miejscu chciałabym zakwestionować samą siebie, że do napisania tej sztuki zainspirowała mnie prawdziwa historia, choć przed chwilą to potwierdziłam. Ja historię walizki wymyśliłam wcześniej, czekałam tylko na potwierdzenie ze świata zewnętrznego, że tak się naprawdę stało. Historie, które lęgną się w mojej głowie, wydają mi się dziwne, niewiarygodne, zmyślone, dlatego ujawniam te, które świat zewnętrzny mi potwierdza. Ja muszę się o nich dowiedzieć. Historia z walizką wydarzyła się, ale ja o tym nie wiedziałam; dopiero artykuł dał mi spokój i pewność, że mogę o tym pisać, że to wydarzyło się „naprawdę”.

- W Walizce mierzysz się z tabu Zagłady, a w Burmistrzu z tabu pogromu. Czego ci było trudniej dotknąć?

Walizka jest historią o pochwale życia, afirmacji życia. Dla mnie nieodwracalność Tego, co się wydarzyło, bezmiar cierpienia zamkniętego w muzeach, zachowanego i „zatrzymanego” na zdjęciach, zakonserwowanego w guzikach, lalkach, stłuczonych okularach, jest nie do wytrzymania.

Postać Zrozpaczonej Przewodniczki w Muzeum Zagłady jest odbiciem tego, co ja myślę i czuję: to jest nie do wytrzymania. Przewodniczka stawia pytanie: po co o tym pamiętać, pokazywać, eksponować, zbierać itd. skoro to tylko konserwuje ból i obciąża naszą dzisiejszą zwykłą ludzką egzystencję ciężarem pamięci, z którą nie wiadomo jak żyć.
Życie domaga się „życia” i łatwym sposobem, by żyć, wydaje się zapomnienie.

Mój bohater też chciał „nie pamiętać”, żyć „normalnie” stosując trik zapomnienia.

Ja go rozumiem i jestem nim, tak samo jak i Przewodniczką, ale w mojej historii on zaczął żyć dopiero wtedy, kiedy otworzył walizkę z przeszłością.

W Burmistrzu dotknięty jest ten sam problem: jak żyć z prawdą o przeszłości. Zapomnieć? Ale „w dalekim świecie otwarto zalakowaną kopertę z Prawdą i ona do nas dojdzie”. Co wtedy? W Burmistrzu Prawda z otwartej koperty sprowadza duchy na ulice Miasta. Znów żyją obok siebie Mieszkańcy – jedni martwi, drudzy żywi. Co ma zrobić Burmistrz? Po czyjej stronie ma się opowiedzieć? Odwrócić się od jednych na żądanie drugich? Wygonić martwych i zapomnieć, bo żywym jest tak wygodniej?

Trudno mi powiedzieć, o czym jest łatwiej lub trudniej pisać – o tabu Zagłady czy tabu pogromu. Ja piszę o tym samym: żeby otworzyć walizkę z przeszłością i zacząć żyć.

Z Małgorzatą Sikorską-Miszczuk rozmawiała Justyna Jaworska; „Dialog” nr 9/2008