Parady Autor sztuki: Jan Potocki

Autor „Parad” – podróżnik, historyk, poseł na Sejm Czteroletni, pierwszy polski archeolog i etnograf, jak pisali o nim współcześni „mąż charakteru ekscentrycznego, nader miły, lubiący sztuki i miłujący naukę” - wiódł barwne życie zakończone samobójczym strzałem z pistoletu załadowanego srebrną kulą, odpiłowaną podobno z cukiernicy.

Jan Nepomucen Potocki mówił płynnie ośmioma językami. Pisał głównie po francusku. Studiował w wiedeńskiej Akademii Inżynierii Wojskowej, gdzie otrzymał stopień oficerski. Na Morzu Śródziemnym walczył z berberyjskimi piratami. Namiętnie podróżował - odwiedził Egipt, Holandię, Hiszpanię, Maroko, dotarł na Kaukaz i do Mongolii. Ożeniony z księżniczką Lubomirską, bywał mile widzianym gościem na zamku w Łańcucie. Dla tamtejszego teatru dworskiego, ku rozrywce rodziny swej żony, napisał sześć parad - jednoaktówek w stylu komedii dell’arte, wystawionych w drugiej połowie roku1792. Miniatury te przywrócono rodzimej scenie dopiero w 1958 roku, kiedy przetłumaczono je po raz pierwszy na język polski.

"Parady" składają się z sześciu żartów scenicznych, pełnych groteskowego dowcipu, gry słów i frywolnego humoru: „Gil zakochany”, „Kalendarz starych mężów”, „Podróż Kasandra do Indii”, „Kasander literatem”, „Kasander demokrata” oraz „Gil małżonkiem”. Wystawienie ostatniej miniatury – zawierającej podtytuł „ciąg dalszy Gila zakochanego” – jest światową prapremierą. Oprócz tekstów Potockiego w spektaklu znajdują się także (oddzielające poszczególne „parady”) kuplety autorstwa reżysera z muzyką Tomasza Bajerskiego.

Każda z części stanowi oddzielną fabularną całość. Rozgrywają się one m.in. na statku, na bulwarach, na ulicy, czy w wnętrzu domu. Łączą je charakterystyczne dla gatunku postaci bohaterów pochodzące z klasycznej włoskiej commedii dell`arte: Gil (Arlekin) – prostoduszny, ale niepozbawiony zdrowego rozsądku sługa, przewrotna trzpiotka - panienka Zerzabella (Kolombina), a także jej ojciec Kasander (Pantalone), kandydat do jej ręki – żołnierz Leander (Capitano/Kochanek) oraz Doktor (Dottore).

Wartość i niewątpliwy urok „Parad” polegają na błyskotliwym języku - pełnym kalamburów i słownych igraszek, oraz na ironicznym dystansie wobec mistrzowsko podrobionej włoskiej konwencji. Można w nich także znaleźć elementy absurdu i pure-nonsensu.

Forma spektaklu zakłada możliwość improwizacji, gry z publicznością i komentowania jej reakcji. Z commedii dell’arte wywodzi się również zasada gry w masce, przyswojona przez aktorów na dwutygodniowych warsztatach poprzedzających pracę nad spektaklem. Autorem masek jest Tadeusz Znosko. Scenografię, autorstwa Weroniki Karwowskiej, stanowi drewniana, dwupoziomowa estrada – inspirowana klasycznym typem podestu z włoskiej komedii. Z tyłu przesłania ją sześć malowanych kurtynek, odpowiednich do każdej z jednoaktówek. Kostiumy nawiązują do pierwowzorów klasycznych, choć są współczesną wariacją na ich temat.